ezelsbrug
In De gravin van Tende beschrijft Madame De La Fayette in 31 kleine pagina’s de teloorgang van de gravin. Dat doet Madame De La Fayette zo doeltreffend dat het een plezier is het boekje keer op keer te lezen. De tragedie doemt op op bladzijde 5, komt tot volle wasdom en loopt op bladzijde 23 volledig uit de hand: Ze vernam dat het beleg beëindigd was, maar ze vernam ook dat de prins van Navarra op de laatste dag was gesneuveld.
Madame de la Fayette is hier vilein. In het eerste deel van de zin brengt ze goed nieuws en pal na de komma slaat ze genadeloos toe. In het Frans klinkt het zo: Elle apprit la fin du siège, mais elle apprit aussi que le Prince de Navarre avait été tué le dernier jour. En dan heeft de gravin nog niet haar echtgenoot, per brief, ingelicht over haar minnaar.
De 44 grammen schuif ik vlak voor vertrek in het bovenvak van mijn rugzak. De wandeling is niet compleet zonder zinnen als:
De chevalier van Navarra, een afstammeling van de oude vorsten van dat koninkrijk, was destijds ook jong, mooi, vol temperament en trots, maar het lot had hem geen andere bezittingen geschonken dan zijn afkomst.
Madame De Tende had de prins van Navarra aanvankelijk als zo respectvol ervaren en zichzelf zo deugdzaam gevoeld dat ze nooit aan hem en aan zichzelf had getwijfeld. Maar tijd en gelegenheid hadden gezegevierd over deugd en respect, en kort nadat ze haar landgoed had bereikt merkte ze dat ze zwanger was.
Onze wandeltocht in de Jura ging de laatste dag over een hoogvlakte. We waren in de ban van bosweides vol geurende narcissen. Het pad loodste ons tegen het einde van de middag in drie uren langs een onafzienbare reeks haarspeldbochten van de sprankelende vlakte naar een industriestadje met een rommelige camping.
Op het station van Culoz, de volgende ochtend, was het uitgestorven en reden er tot half vier geen treinen. We zaten in de schaduw voor het station en mijn lief bracht de uren zoet met de eerste zinnen van De gravin van Tende. Hij leerde ze uit zijn hoofd. Toen de trein eindelijk kwam zaten de eerste drie bladzijden gebeiteld. We glimlachten om de 44 grammen die bij een volgende wandeltocht thuis blijven. De gravin reisde nu par coeur met ons mee en dook regelmatig op in onze conversatie.
Er is een ezelsbrug voor het uit het hoofd leren van tekst. Op het gevouwen A4tje in de borstzak van mijn lief staat genoteerd:
B o d v i V
O h z s v z,
g, b, v m i h m e
k v g t d w,
v o s g r,
n d i h k m,
l e a s: d o v.
Het is code voor:
Ballade over de voetpaden in Västmanland
Onder het zichtbare schrift van zijwegen,
grindwegen, boerenwegen, vaak met in het midden een
kam van gras tussen diepe wielsporen,
verborgen onder stapels gekapt rijshout,
nog duidelijk in het kapotgedroogde mos,
loopt een ander schrift: de oude voetpaden.
Lars Gustafsson’s ballade telt, in de Nederlandse vertaling van J. Bernlef, 347 woorden. Mijn lief grijnst en vouwt het papier weer klein. Hij is al halverwege.
De prins van Navarra en de gravin van Tende lopen binnenkort, uit het hoofd, over de voetpaden van Västmanland en ik kijk ademloos toe.
De Gravin van Tende
Madame De La Fayette
Nederlandse vertaling: Jan Pieter van der Sterre
uitgegeven in de serie Perlouses/stichting Voetnoot
Ballade over de voetpaden in Västmanland
uit: Artesische bronnen en cartesaanse dromen
Lars Gustafsson
Nederlandse vertaling : J. Bernlef
uitgever: De Bezige Bij
