portret

• onderzoek naar distantie (2)

Bartholommeo Veneto schilderde in de Renaissance Portrait of a Man op een houten paneel niet groter dan een A3. Voor een blauwe achtergrond zien we het portret van een jongeman die gekleed gaat in een wit hemd met kant, een vest in roze en een zwarte mantel. Op zijn hoofd draagt hij een baret in de kleur van zijn gitzwarte haar dat samen met het zwart van zijn mantel voor een groot deel de kleur van het schilderij bepaalt. Het blauw omsluit het portret in sierlijke arabesken. De jonge man kijkt mij aan en lijkt mij te observeren zoals ik hem. Hij houdt mij met zijn blik op afstand en kijkt naar mij, vanuit de Renaissance.

Toen Hendrik VIII van Engeland het portret van Anna van Kleef door Holbein zag, besloot hij die vrouw te trouwen. Haar schoonheid viel in de werkelijkheid tegen en het huwelijk werd halsoverkop ontbonden. Had Holbein haar mooier gemaakt?

Geportretteerde en portret zijn twee verschillende dingen. De jongeman in Italië zal misschien ooit op het portret geleken hebben. Het schilderij door Veneto is wat van de jongeman rest. Het was zijn keuze de jongeman af te beelden met distantie in de blik. De jongeman op het doek is, zoals een personage in een roman, levensecht bij elkaar bedacht. Wij kennen hem alleen van dit paneel, wij weten niet hoe zijn handen rusten op het zwart van de mantel. Wij weten niet of hij schoenen draagt of laarzen. Zijn zijn gedachten zo scherp als het blauw op de achtergrond? Of is zijn denken zacht als het roze van zijn vest en zijn lippen? Het is aan mij om zijn gedachten te raden.

Het schilderij van Veneto is een mooi voorbeeld van communiceren door de tijd heen. Zoals ik in een nis van een Romaanse kerk het plezier van de steenhouwer denk te herkennen: Maria met kind op een zijde van het kapiteel en Jozef om het hoekje, uit het zicht en in slaap gevallen. Een knipoog uit de Middeleeuwen.
De blik van de jonge man, door Veneto geschilderd in de 16e eeuw, fascineert mij. Het zal de arrogantie, gecombineerd met verlegenheid, zijn. Het is de distantie, in tijd en houding, die mij na is.